50-lecie nadania Nowej Sarzynie praw miejskich
Pod koniec lat 30. XX wieku, wraz z budową zakładów chemicznych, rozpoczął się proces powstawania Nowej Sarzyny. 1 stycznia 2023 r. przypada 50. rocznica nadania praw miejskich. Poniżej publikujemy zarys historii miasta do momentu uzyskania praw miejskich.
Historia Nowej Sarzyny wiąże się ściśle z powstaniem Zakładów Chemicznych Organika Sarzyna. W 1937 roku Ministerstwo Spraw Wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej podjęło decyzję o budowie w Sarzynie wytwórni chemicznej o nazwie Nizet, która miała produkować nitrozwiązki. Budowę rozpoczęto w 1937 r. od wytyczenia obszaru około 350 hektarów.
Na początku 1938 roku doprowadzono energię elektryczną, wodę, rozpoczęto budowę dróg i torów kolejowych. Teren zakładów ogrodzono. Wybudowano stolarnię, warsztat mechaniczny, dziesięć budynków produkcyjnych, magazyny, laboratorium, elektrociepłownię oraz biuro i magazyny. W 1938 na budowie pracowało około 2 tysięcy osób, z czego w przeważającej części mieszkańców okolicznych miejscowości. Dla pracowników przyjezdnych wybudowano kilka budynków mieszkalnych, zaopatrzonych w wodociąg i linię telefoniczną, hotel oraz świetlicę z salą kinową - później Dom Technika. To był zalążek przyszłego miasta.
Po wojnie zakłady i osiedle należały do Sarzyny - wsi i podlegały pod Gromadzką RadęNarodową w Rudzie Łańcuckiej, w powiecie łańcuckim. Dom kultury został oddany do użytku w 1954 roku. Działały tam zespoły muzyczne i taneczne. Swoją siedzibę miała też orkiestra zakładowa.
Budowa oddalonego o kilometr od zakładów osiedla mieszkaniowego posuwała się w szybkim tempie. Wkrótce liczba mieszkańców wynosiła 1 500. Zamieszkali tu pracownicy pochodzący z okolicznych miejscowości oraz specjaliści, którzy otrzymali nakaz pracy w zakładach.W 1957 roku w budynku dzisiejszego Urzędu MiG powstała szkoła podstawowa ze 157 uczniami, których uczyło sześcioro nauczycieli. Było to bardzo ważne wydarzenie w życiu społecznym, gdyż dotychczas dzieci uczęszczały do szkół w Rudzie Łańcuckiej i Sarzynie. W tym samym roku, w budynku gdzie dziś mieści MGOPS oddano do użytku szpital, który potem rozszerzono o baraki, służące do 1956 roku oddziałowi Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
W ciągu kilku następnych lat powstały też inne obiekty użyteczności publicznej, m. in. żłobek i przedszkole, które oddano do użytku 1 września 1958 roku. W 1961 roku w rozbudowanym budynku Zasadniczej Szkoły Zawodowej powołano pierwszą szkołę średnią Technikum Chemiczne. Powstał w ten sposób zespół szkól, do którego uczęszczało 493 uczniów z okolicy, a także z odległych miejscowości. W 1967 roku otwarto Liceum Ogólnokształcące z siedzibą w zespole szkół. We wrześniu 1967 roku liczba uczniów w szkole podstawowej wynosiła 591. Władze podjęły decyzje o budowie nowej szkoły, która oddano do użytku w 1972 roku. Mieściło się w niej 14 sal lekcyjnych, pracownie przedmiotowe oraz sala gimnastyczna. Szkole nadano imię Marii Skłodowskiej- Curie.
Druga połowa lat pięćdziesiątych i lata sześćdziesiąte to okres intensywnego rozwoju zakładów, których od 1957 roku, nazwa brzmiała Zakłady Chemiczne Sarzyna. Rozpoczęto produkcję półproduktów organicznych, żywic fenolowo- formaldehydowych oraz wdrażanie do produkcji żywic poliestrowych i epoksydowych. W 1962 roku podjęto produkcję roślin. Pierwszym wyrobem był chwastox R-30. Rok później uruchomiono linię produkcyjną siarkolu. W 1966 roku rozpoczęto produkcję żywic poliestrowych.
Rok 1973 był przełomowym w naszej historii. Pierwszego stycznia miejscowość otrzymała prawa miejskie i nazwę Nowa Sarzyna. Obszar nowego miasta obejmował oba osiedla oraz część Sarzyny i Rudy Łańcuckiej. W roku następnym, w wyniku reformy administracyjnej kraju, utworzono gminę Nowa Sarzyna, w skład której weszły sołectwa Jelna, Łukowa, Ruda Łańcucka, Sarzyna i Tarnogóra, zaś w 1976 do gminy przyłączono sołectwa Majdan Łętowski, Łętownia i Wola Zarczycka.
źródło: fragmenty artykułów Grażyny Wadas, które ukazały się w miesięczniku "Azalia" w 2013 roku
Pełna treść artykułów do pobrania poniżej. Archiwalne fotografie można obejrzeć na stronie: https://biblioteka.ckib.eu/zbiory-regionalne/stare-fotografie/
